Nationale Präis fir d’Verdéngschter ëm d’Lëtzebuerger Sprooch: Lex Roth an Alain Atten si fir hiert laangjäregt Engagement geéiert gin

Den 22. Februar 2023 huet de Minister fir Educatioun, Kanner a Jugend, Claude Meisch, fir d’éischte Kéier den Nationale Präis fir d’Verdéngschter ëm d’Lëtzebuerger Sprooch am Jongelycée um Lampertsbierg iwwerreecht.

Den Nationale Präis fir d’Verdéngschter ëm d’Lëtzebuerger Sprooch ass am Aktiounsplang fir d’Lëtzebuerger Sprooch verankert, dee geziilt d’Weiderentwécklung an d’Festege vun der Lëtzebuerger Sprooch stäerke soll. Dësen neie Präis zeechent all Joer eng Persoun, e Wëssenschaftler, en Auteur, en Editeur oder och e Museker aus, dee sech besonnesch fir de Gebrauch oder den Erhalt vum Lëtzebuergeschen agesat huet.

„Wa mir un d’Lëtzebuerger Sprooch an dat allgemengt Sproochbewosstsi an de leschte Joren denken, däerfen de Lex Roth an den Alain Atten net feelen. Allebéid setze se sech zanter Jore fir d’Lëtzebuerger Sprooch an a si hunn dozou bäigedroen, d’Sprooch ze promouvéieren, de Leit se nozebréngen, se ze erhalen an ze dokumentéieren. Béid Laureate si reegelrecht Pionéier, wann et drëms gaangen ass, fir d’Lëtzebuergescht méi visibel ze maachen“, wéi de Claude Meisch ënnerstrach huet.

Fotoen © Zenter fir d’Lëtzebuerger Sprooch / Sophie Margue

 

De Lex Roth an den Alain Atten d’Laureate vun 2022 respektiv 2023

Wéi wichteg et ass, d’Lëtzebuerger Sprooch ze promouvéieren, ënnersträicht de Fakt, dass den 22. Februar 2023 direkt zwee Laureaten, ee fir d’Joer 2022 an ee fir d’Joer 2023, fir hiren onermiddlechen an engagéierten Asaz fir d’Lëtzebuergescht ausgezeechent goufen.

De Lex Roth, Laureat vun 2022, ass ee vun de Protagonisten, déi d’Visibilitéit vum Lëtzebuergeschen am ëffentleche Raum gestäerkt hunn. Esou ginn zum Beispill dank sengem Asaz d’Stroossen an Uertschaftsnimm och op Lëtzebuergesch affichéiert. Hien huet sech och onermiddlech duerfir agesat, dat mir am Alldag Lëtzebuergesch benotzen a schreiwen. De fréiere Schoulmeeschter huet 1971 als éischte President d’Actioun Lëtzebuergesch mat gegrënnt an 1984 um Sproochegesetz aktiv matgeschafft an esou Lëtzebuergesch och um politesche Plang gestäerkt.

Den Alain Atten, Laureat vun 2023, huet Etymologië vu lëtzebuergesche Wierder a Riedensaarten opgeschafft an erkläert an d’Ënnerscheeder an der Sprooch uechtert d’Land gewisen a valoriséiert. Als Sproochen- a Literaturwëssenschaftler war hien ënnert anerem déi dreiwend Kraaft bei der Orthografie vum Lëtzebuergeschen 1975 an ass Auteur vun enger breeder Gamme vu Lyrik, Prosa, Dréibicher an Theaterstécker. Aktuell schafft den Alain Atten, zesumme mam Zenter fir d’Lëtzebuerger Sprooch, un engem Sproochenatlas.

Och d’Stëmme vun deenen zwee si keng onbekannt, hu se dach allebéid fir ënnerschiddlech Bäiträg op RTL Radio Lëtzebuerg gesuergt. De Lex Roth huet mat senger Sendung „Een Ament fir eis Sprooch“ d’Welle vun RTL animéiert an den Alain Atten ass haut nach als Sproochmates aktiv, andeems en al Wierder oder Spréchwierder erauskroomt a sech mam Nolauschterer op d’Sich no hiren Urspréng mécht.

D’Kaweechelchen: ee Präis mat enger besonnescher Bedeitung

Den Nationale Präis fir d’Verdéngschter ëm d’Lëtzebuerger Sprooch ass mat engem Geldpräis vun 5.000 € dotéiert a gouf a Form vun enger Skulptur iwwerreecht. D’Skulptur ass e Kaweechelchen, dat vun enger Klass aus dem BTS Game Art and Game Design vum Lycée des Arts et Métiers kreéiert ginn ass. D’Figur vum Kaweechelche gouf zeréckbehalen, well Ëmfroe bei Leit, déi Lëtzebuergesch léieren, erginn hunn, dass dat hiert Liblingswuert am Lëtzebuergeschen ass. Et ass en typesch lëtzebuergescht Wuert an och ee vun de schwéierste Wierder. Kaweechelche kléngt schéin an et gëtt d’Wuert a ville Varianten: méi Informatiounen zum Wuert „Kaweechelchen“ ënnert dico.uni.lu.

De Jury vum Nationale Präis fir d’Verdéngschter ëm d’Lëtzebuerger Sprooch setzt sech aus folgende Memberen zesummen:

  • dem Commissaire fir d’Lëtzebuerger Sprooch, Marc Barthelemy (2022) a Pierre Reding (2023);
  • dem Direkter vum Zenter fir d’Lëtzebuerger Sprooch, Luc Marteling;
  • der Direktesch vum Institut national des langues, Maisy Gorza;
  • der Presidentin vum Conseil permanent de la langue luxembourgeoise, Myriam Welschbillig;
  • engem Vertrieder vum zoustännegen Departement vun der Universitéit Lëtzebuerg, Mélanie Wagner.

 

Musikalescht Encadrement vun de Cojellico’s Jangen.

 

Lëtzebuergesch Sproocherkennung

Den Zenter fir Lëtzebuerger Sprooch huet de neie Service “schreifmaschinn.lu” virgestallt. Dëse Programm wandelt geschwate Sprooch an e geschriwwenen Texter ëm.

Dir hutt d’Méiglechkeet, en Text live an e Mikro ze schwätzen oder e fäerdegen Audio-Fichier eropzelueden. D’Donnéeë ginn direkt vum Tool ausgewäert, dat kann allerdéngs e puer Sekonnen daueren.

Reynard the Fox

Entdeckt de Reenert zweesproocheg, op Englesch vum Jeff Thill iwwersat, an op Lëtzebuergesch an der aktueller Schreifweis.

Reynard the Fox, the English version of the Luxemburgish epic of Reenert, written by Michel Rodange and first published in 1872, translated by Jeff  Thill in 2022.

Wuert vum Joer 2022

“Ukrainkrich” ass d’Wuert vum Joer 2022

Op d’Plazen 2 an 3 kommen “Energiekris” a “Präisdeckel”

 

Krich a Kris – déi Sujeten hunn 2022 bei der Wiel vum Wuert vum Joer dominéiert. Fir d’drëtt Kéier gouf op Initiativ vum Zenter fir d’Lëtzebuerger Sprooch (ZLS) an an Zesummenaarbecht mam Radio 100,7 an RTL Lëtzebuerg am Grand-Duché e Wuert vum Joer gesicht.

 

LOD.lu als App

Den LOD fir ënnerwee, de Lëtzebuerger Online Dictionnaire elo och als App

Fir den Inhalt vum Dictionnaire nach méi accessibel ze maachen, gëtt et den LOD och elo als gratis App (LOD.lu), déi um Play Store vu Google an um App Store vun Apple kann erofgeluede ginn.

Intuitiven Design, erweidert Sich, Wuert-Kategorien a villes méi – elo kamoud accessibel direkt um Homescreen vum Smartphone oder vum Tablet: eng Méiglechkeet méi, fir op déi 32.000 Dictionnaires-Artikelen, 35.000 beschriwwe Sënner, 173.000 Iwwersetzungen, 54.000 Beispillssätz an 10.000 Synonymmen zouzegräifen.

Par rapport zum Site sinn d’Luedzäiten an den Affichage optimiséiert: D’Grondgerüst vum Dictionnaire ass um Apparat gespäichert an déi iwwerflësseg Elementer vum Browser falen ewech.

De linguisteschen Inhalt gëtt vun där selwechter Datebank geliwwert an ass ëmmer dee rezentsten, egal, iwwer wat fir eng Manéier – Site oder App – een drop zougräift.

Hei geet et bei d’App:     Google Play Store               Apple App Store